قصرالفرید
داین صالح یا حِجْر نام یک محوطه باستانی است که در منطقه العلا در استان مدینه عربستان واقع شده‌است. قدمت اکثر بقایای مربوط به پادشاهی نبطیان (قرن اول میلادی) است. این محوطه در جنوبی‌ترین شهرک پادشاهی قرار گرفته بوده‌است و دومین شهر بزرگ پس از پترا (اکنون در اردن)، پایتخت بشمار می‌آمده. آثار مربوط به اشغال لحیان و امپراتوری روم پیش و پس از حکومت نبطی‌ها نیز به ترتیب یافت می‌شود. این شهر در دوره نبطی‌ها یکی از مسیرهای رفت‌وآمد اصلی کاروان‌های بازرگانی بوده‌است.
قصر الفرید به معنای «قلعه تنهایی» در محوطه باستانی مدائن صالح (معروف به الحجر یا هجره) در شمال عربستان سعودی واقع شده است.
تاریخ سنگ‌نمای خارجی استفاده شده در مداین صالح به سده ۱ (پیش از میلاد) بازمی‌گردد. این سنگ‌نما دارای نزدیک ۵۰ سنگ‌نبشته و نقش‌های درونی است که متعلق به دوره پیش از نبطیان و قوم ثمود است. مداین صالح، در برگیرنده سامانه آبیاری تاریخی است که نشان‌دهنده تخصص نبطیان در زمینه سازه‌های آبی بوده‌است.
بعضی از مفسران و مورخان چنین نگاشته‌اند که حِجر شهری بود در مسیر کاروان تجاری مدینه و شام در یک منزلی «وادی القری» و در جنوب «تیمه» و امروز تقریباً اثری از آن نیست.
نمای قصر
بنا به گزارش‌ها، این بناهای تاریخی چهار طبقه هستند که نشانه‌ای از ثروت و موقعیت اجتماعی هستند. نمای قصرالفرید بر خلاف سایر مقبره های اطراف خود، چهار ستون دارد تا دو ستون. از آنجایی که کیفیت کار در قسمت پایینی نمای مقبره خشن تر است، پیشنهاد شده است که بنای یادبود از بالا به پایین طراحی شده است. همچنین ممکن است آثار مشابه دیگری نیز به این شکل ساخته شده باشد.
قصرالفرید یکی از معروف‌ترین مقبره‌های مدائن صالح است که به دلیل جدا بودن کامل از سایر مقبره‌های واقع در آن منطقه، به این نام نامگذاری شده است. این امر غیرعادی است، با توجه به اینکه بیشتر مقبره های تاریخی مدائن صالح به صورت گروهی ساخته شده اند، مانند قبرهای قصرالبنت، قبرهای قصرالثانی، و مقابر منطقه جبل المهجر.
نبطیان در اصل یک قبیله کوچ نشین بودند، اما حدود ۲۵۰۰ سال پیش، آنها شروع به ساختن شهرک ها و شهرهای بزرگی کردند که از قرن اول قبل از میلاد تا قرن اول پس از میلاد رونق داشتند، از جمله شهر باشکوه پترا در اردن است . آنها علاوه بر فعالیت‌های کشاورزی خود، سیستم‌های سیاسی، هنر، مهندسی، سنگ‌تراشی، نجوم را توسعه دادند و تخصص شگفت‌انگیزی در زمینه هیدرولیک از جمله ساختن چاه‌ها، آب انبارها و قنات‌ها از خود نشان دادند.
در میان ده ها ویرانه واقع در زمین بازی باستان شناسی هگرا، یکی به معنای واقعی کلمه تنها ایستاده است. حک شده در یک تخته سنگ عظیم، قصر الفرید، یا “قلعه تنهایی”، یک ساختار باستانی خیره کننده است که با شکوه هر معماری کنده کاری شده در جهان رقابت می کند.
نمای بلندی که در حدود قرن اول ایجاد شد، هرگز به پایان نرسید. توصیف این مکان به عنوان “قلعه” گمراه کننده است، زیرا کنده کاری بزرگ در واقع مقبره ای است که به عنوان بخشی از سایت باستانی نباتی هگرا ساخته شده است. نبطی‌ها تکنیک ساخت و ساز منحصر به فردی داشتند که گورهایشان را از بالا به پایین از صخره بیرون می‌کشیدند. قصرالفرید نیز چنین است، اگرچه به نظر می‌رسد این بنا هرگز تکمیل نشده است، بنابراین مهارت و دقت کار به آرامی نزدیک به پایه سازه بدتر می‌شود.
به طور کلی، این ممکن است از نظر زیبایی یا اهمیت باستان‌شناختی به عنوان ضربه‌ای به سایت تلقی شود، اما پایان باریک‌تر روی نما در واقع یک موهبت بوده است. بخش ناقص مقبره پنجره‌ای فوق‌العاده به گام‌هایی است که حکاکی‌های باستانی قبل از صیقل دادن کار خشن‌تر برداشته‌اند.
در قرآن، کتاب دینی مسلمانان، در آیات ۸۰ تا ۸۴ سوره حجر، به این مکان اشاره شده‌است:
و «اصحاب حجر» (قوم ثمود) پیامبران را تکذیب کردند! (۸۰)
اما آیات خود را به آنان دادیم؛ ولی آنها از آن روی گرداندند! (۸۱)
آنها خانه‌های امن در دل کوه‌ها می‌تراشیدند. (۸۲)
اما سرانجام صیحه (مرگبار)، صبحگاهان آنان را فرا گرفت؛ (۸۳)
آنچه را به دست آورده بودند، آنها را از عذاب الهی نجات نداد! (۸۴)
مسلمانان از آمدن به مداین صالح، خودداری می‌کنند. چون باور دارند این محل به خاطر اینکه نبطی‌ها حاضر به پذیرفتن اسلام نشدند نفرین شده‌است.
در تاریخ ۷ ژوئیه ۲۰۰۸ مداین صالح به عنوان نخستین اثر ثبت شده در عربستان سعودی، در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید.
